Aanleiding en onderzoeksvraag NDT 2019

De digitale samenleving voorziet ons van vele gemakken: online bankieren, Whatsapp en datingswebsites maken het leven voor velen sneller en makkelijker. Ook zijn er talloze gezondheidsapps die beloven onze samenleving gezonder te maken. Echter brengen deze positieve veranderingen ook een aantal uitdagingen met zich mee. Zo zijn meer dan 3 miljoen Nederlanders onvoldoende digitaal vaardig waardoor zij niet optimaal meekomen in de digitale samenleving. Hebben burgers zelf de verantwoordelijkheid om digitale vaardigheden te ontwikkelen? Of moet digitalisering een vrije keuze blijven?

Daarnaast blijven privacyschandalen continu opduiken: van datalekken bij zorgverzekeraars tot datahandel door social media platforms, niemands gegevens lijken nog veilig. Wat betekent dit voor het vertrouwen in digitale toepassingen? Hebben we nog wel de regie over onze eigen data?

En wat te denken van de constante stroom digitale prikkels die op ons afkomt. Het aantal burn-outs neemt toe en kinderen zitten gemiddeld vele uren per dag achter een scherm. Vragen over de mogelijkheid en wenselijkheid om altijd ‘aan’ te staan en hoe wij onze kinderen willen opvoeden in de digitale samenleving zijn de aanleiding voor de Nationale DenkTank om zich over het thema Digitale Samenleving  te buigen en de volgende hoofdvraag te beantwoorden:

Hoe zorgen we voor een samenleving die gezond, weerbaar, inclusief en eerlijk is?
Lea Bouwmeester, onafhankelijk innovator op het gebied van inclusie en digitale vaardigheden, opende op maandag 19 augustus de DenkTank 2019: “We gaan anders samenleven en anders samenwerken. Technologisch kan inmiddels alles maar de vaardigheden en het adaptievermogen van mensen zijn bepalend voor het succes hiervan. Dit onderwerp moet veel hoger op de agenda.”

De digitale transitie daagt onze samenleving op allerlei manieren uit. We ‘staan altijd aan’ en er staat veel (sociale) druk op ‘meedoen’ en ‘mooi en succesvol zijn’. Niet iedereen lukt het om mee te doen in de digitale samenleving. We hebben (de juiste) digitale vaardigheden, mindset en leefstijl nodig. Het digitale tijdperk vraagt van ieder individu nieuwe vaardigheden, die we voortdurend moeten blijven ontwikkelen. Ook de samenleving als systeem is voortdurend in ontwikkeling: wie bepaalt wat mag en kan in onze digitale maatschappij en hoe borgen we onze publieke waarden en de rol van de internetgebruikers? We moeten met elkaar bewust aan de slag met (ethische) kaders om de kansen van een digitaal gezonde samenleving optimaal te benutten.

1 thema, 4 deelvragen

Tijdens de DenkTank werken de deelnemers in vier themateams; ieder team sluit aan bij één van de vier deelvragen.  De themateams worden begeleid door de McKinseybegeleiding en de programmamanager. Deelvraag 1: ‘Gezond: vitaal en vaardig’ We worden steeds ouder, de zorg staat onder druk én maakt steeds meer gebruik van digitale toepassingen. Hoe kunnen we de kansen van de digitale samenleving optimaal benutten om vitaal te blijven?
Deelvraag 2: ‘Weerbaar: altijd aan’ We staan altijd aan en er staat veel sociale druk op (online) meedoen, mooi en succesvol zijn: Hoe gaan we om met impliciete nudging en peer pressure die online plaatsvinden?
Deelvraag 3: ‘Eerlijk: publieke waarden en eigen regie’ In de digitale samenleving kán bijna alles. Maar wíllen we dat ook? Wie bepaalt wat kan en mag, hoe borgen we publieke waarden en rechten? 
Deelvraag 4: ‘Inclusief. Iedereen doet mee’ Het digitale tijdperk vraagt van ieder individu nieuwe vaardigheden en een leven lang ontwikkelen. Hoe zorgen we ervoor dat iedereen mee kan blijven doen?
De deelnemers brachten deze thema’s in kaart door vier maanden lang fulltime gedegen analyses uit te voeren in de samenleving zelf en oplossingen te verzinnen voor de belangrijkste knelpunten. In dit rapport presenteren wij onze analyse, de oplossingen en een overkoepelende visie. Wij geloven in de kansen die digitalisering brengt, maar ook in de noodzaak om digitalisering te sturen om optimaal ingezet te kunnen worden. Daarvoor moeten zowel de overheid, het bedrijfsleven en de wetenschap zich voor inzetten.